Τελικά τί είναι το στρες; Οι ειδικοί εξηγούν

Υπάρχει μια πληθώρα ορισμών για το τι είναι στρες. Κατά τον Selye, στρες είναι μια μη συγκεκριμένη απάντηση του οργανισμού σε κάθε απαίτηση για αλλαγή (Lazarus & Folkman, 1984). Οι Lazarus & Folkman (1984) βλέπουν το στρες ως το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον του. Όταν το άτομο νιώσει ότι αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος βασιζόμενο στις προσωπικές του ικανότητες τότε λέμε ότι βιώνει στρες (Velezmoro et al., 2010). 

Κάθε ορισμός προσεγγίζει το στρεσογόνο ερέθισμα και συνεπώς το τι προκαλεί στρες ανάλογα με την πτυχή στην οποία δίνει έμφαση. Κάποιοι δηλαδή, θεωρούν ότι είναι ένα εξωτερικό συμβάν, άλλοι ότι το στρες προκαλείται από την γνωστική εκτίμηση του ατόμου πάνω σε ένα γεγονός και μια τρίτη αντίληψη εξετάζει το στρες σαν μια φυσιολογική απάντηση του οργανισμού σε ένα ερέθισμα και επικεντρώνεται στους βιολογικούς δείκτες. Αν ενώσουμε αυτά τα κομμάτια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το στρες είναι ταυτόχρονα ένα γεγονός και μια διαδικασία και αποτελείται από ένα ερέθισμα, το οποίο περνά από μια γνωστική εκτίμηση του ατόμου και γίνεται αντιληπτό ως πρόκληση ή απειλή, και το οποίο με τη σειρά του ενεργοποιεί την αντίδραση μάχης ή φυγής στον οργανισμό προκειμένου αυτός να επανέλθει σε κατάσταση ομοιόστασης. Αυτή η φυσιολογική απάντηση οδηγεί σε παραγωγή και έκλυση νευροδιαβιβαστών, ορμονών, πεπτιδίων και άλλων παραγόντων στην κυκλοφορία ή τοπικά μέσα σε ιστούς. 

Δεν έχει όμως κάθε στρεσογόνο ερέθισμα την ίδια επιρροή πάνω στο άτομο. Έτσι, είναι διαφορετική η επίδραση ενός ψυχοπιεστικού γεγονότος μικρής διάρκειας, αν και μεγάλης έντασης και διαφορετική η ύπαρξη γεγονότων που διαρκούν βδομάδες ή μήνες και κρατούν το σύστημα του στρες ενεργοποιημένο για μεγάλο χρονικό διάστημα (Maddock& Pariante, 2001). Θα μπορούσαμε λοιπόν να μιλήσουμε για ένα συνεχές, στην μια άκρη του οποίου βρίσκεται το οξύ στρες ή Eustress και περιλαμβάνει στρεσογόνους παράγοντες μικρής διάρκειας που θα ενεργοποιήσουν την απάντηση στο στρες και θα οδηγήσουν στην ομοιόσταση ή ακόμα και σε βελτιωμένα επίπεδα αυτής και στο άλλο άκρο του συνεχούς θα είναι το Χρόνιο Στρες ή Distress. Στο άκρο αυτό θα περιλαμβάνονται επαναλαμβανόμενα γεγονότα ή συμβάντα με μεγάλη-παρατεταμένη διάρκεια που μπορεί να οδηγήσουν σε απορρύθμιση ή υπολειτουργία συστημάτων του οργανισμού. Ένα βασικό χαρακτηριστικό αυτού του είδους στρες είναι ότι η απάντηση στο στρες είτε κρατά πολύ μετά την απομάκρυνση από τον στρεσογόνο παράγοντα ή επανενεργοποιείται συνεχώς εξαιτίας συνεχόμενων στρεσογόνων παραγόντων (Maddock & Pariante, 2001).

Σε όλους τους ανθρώπους αναπόφευκτα θα συμβούν γεγονότα μικρής ή μεγάλης έντασης, γεγονότα είτε συνδεδεμένα με τη μετάβασή τους σε μια καινούρια φάση της ζωής τους, είτε αναπάντεχα. Η ύπαρξη τέτοιων γεγονότων δεν εξαρτάται πάντα από το άτομο και τις επιλογές του, σε αυτό όμως που επιδρά καταλυτικά ο ανθρώπινος παράγοντας είναι η διάρκειά τους. Σύμφωνα με έρευνες έχει φανεί ότι η επίδραση ενός οξέος στρεσογόνου παράγοντα δεν είναι απαραίτητα καταστροφική για τον οργανισμό, αρκεί να μπορέσει να επιστρέψει στην ομοιόσταση, δηλαδή να επανέλθουν τα συστήματα του οργανισμού που ενεπλάκησαν στην αντιμετώπιση του ερεθίσματος σε κατάσταση δυναμικού ηρεμίας. Σε αντίθετη περίπτωση, όπου ο οργανισμός είναι εκτεθειμένος σε μια συνεχή αυξημένη επίδραση ορμονών και νευροδιαβιβαστών που σχετίζονται με το στρες, το αποτέλεσμα είναι διαφορετικό και δύναται να οδηγήσει σε απορρύθμιση του οργανισμού. 

Συμπερασματικά,  η υποκειμενική εκτίμηση, τα συναισθήματα, δηλαδή, και οι σκέψεις του ατόμου καθώς και η αντιμετώπιση του στρεσογόνου ερεθίσματος είναι καθοριστικά για την επιστροφή στην κατάσταση ομοιόστασης.