Νέα ισπανο-καναδική έρευνα λέει πως ευτυχισμένες κοινωνίες είναι και οι φτωχές

Οι κάτοικοι των Μελανησίων, που ζουν στις περιοχές Roviana και Gizo των Νήσων Σολομώντος είναι από τους φτωχότερους στον κόσμο. Ζουν με έναν τρόπο που τους εξασφαλίζει τα προς το ζην, καλύπτοντας τις βασικές ανάγκες τους με την αλιεία και τη γεωργία. Περιστασιακά, πωλούν τα προϊόντα τους στην τοπική αγορά για να αγοράσουν επεξεργασμένα τρόφιμα ή να πληρώσουν τα δίδακτρα των παιδιών τους στο σχολείο, ενώ οι πολυτέλειες της σύγχρονης ζωής, όπως smartphones, διαδίκτυο, τηλεόραση, είναι δυσεύρετες. Ωστόσο, παρά αυτόν τον απλοϊκό τρόπο ζωής, οι Μελανήσιοι εκφράζουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή τους από ό,τι οι κάτοικοι της Φινλανδίας και της Δανίας, οι οποίοι γίνονται τακτικά πρωτοσέλιδα ως οι πιο ευτυχισμένες χώρες στον κόσμο – και οι κάτοικοι τους απολαμβάνουν υψηλούς μισθούς.

Η παραπάνω διαπίστωση, δεν ανήκει σε εμάς, αλλά στην έρευνα που διεξήγαγαν επιστήμονες από το πανεπιστήμιο Autònoma de Barcelona στην Ισπανία και το McGill στον Καναδά, οι οποίοι ταξίδεψαν σε ολόκληρο τον κόσμο για να ερευνήσουν σχεδόν 3.000 μέλη 19 φτωχών, μικρής κλίμακας κοινωνιών που βρίσκονται σε 18 διαφορετικές χώρες. Από το Kumbungu της Γκάνα, στο Laprak του Νεπάλ, τη Vavatenina της Μαδαγασκάρης, έως και το Lonquimay της Χιλής, οι ερευνητές αξιολόγησαν το πόσο ικανοποιημένοι ένιωθαν οι κάτοικοι από τη ζωή τους, με τα αποτελέσματα να είναι σίγουρα απρόσμενα για πολλούς.

Πλούτος και ικανοποίηση από τη ζωή
Η μελέτη φαίνεται να διαψεύδει μια κοινή αντίληψη σχετικά με τον ρόλο που παίζει ο πλούτος στην προσωπική μας ευτυχία και κυριότερα την αφήγηση «όσο περισσότερα χρήματα έχει κάποιος, τόσο πιο ικανοποιημένος τείνει να είναι από τη ζωή του». Αν και η έρευνα ξεκίνησε με στόχο την κλιματική αλλαγή, οι επιστήμονες τελικά παρατήρησαν ότι άνθρωποι – συχνά ιθαγενείς – που ζουν σε μικρές, απομονωμένες κοινότητες τείνουν να είναι το ίδιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους με τους ανθρώπους που ζουν στις πλουσιότερες χώρες. «Ο μέσος όρος της αναφερόμενης ικανοποίησης από τη ζωή μεταξύ των 19 κοινωνιών μικρής κλίμακας που ερευνήσαμε είναι 6,8 στα 10, παρόλο που οι περισσότερες από τις τοποθεσίες έχουν εκτιμώμενο ετήσιο χρηματικό εισόδημα μικρότερο από 1.000 δολάρια ΗΠΑ ανά άτομο» ανέφεραν οι ερευνητές. Τόσο υψηλές τιμές ικανοποίησης από τη ζωή παρατηρούνται συνήθως μόνο σε χώρες όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπερβαίνει τα 40.000 δολάρια ετησίως.

Τι εξηγεί λοιπόν αυτό το φαινόμενο; Για πολλές από αυτές τις κοινωνίες, η ευτυχία φαίνεται πως δεν μετριέται με τη συσσώρευση πλούτου ή αγαθών. Αντίθετα, η ικανοποίησή τους έχει τις ρίζες της στην απλότητα της ζωής, με τον πολιτισμό τους να αγκαλιάζει έναν τρόπο ζωής που εκτιμά τις στενά συνδεδεμένες κοινότητες, τη βιώσιμη διαβίωση και την αρμονική σχέση με τη φύση. Αυτές οι κοινωνίες βρίσκουν χαρά στα ουσιώδη: την οικογένεια, την κοινότητα και τον φυσικό κόσμο. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι ο λαός του Μπουτάν, ο οποίος ως γνωστόν δίνει προτεραιότητα στην Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία έναντι του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Παρά το γεγονός ότι το Μπουτάν είναι μια μικρή, απομονωμένη χώρα με περιορισμένους πόρους, κατατάσσεται σταθερά ψηλά στους παγκόσμιους δείκτες ευτυχίας. Η έμφαση που δίνουν οι κάτοικοι του Μπουτάν στην πνευματική ευημερία, την πολιτιστική κληρονομιά τους και τη προστασία του περιβάλλοντος έχει δημιουργήσει ένα μοναδικό κοινωνικό μοντέλο που αψηφά τις συμβατικές προσδοκίες.

Αντίστοιχα και τα νησιά Φίτζι, το Βανουάτου και η Σαμόα, που παρά τις οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, κατατάσσονται σταθερά ψηλά στις έρευνες ευτυχίας. Το ωκεάνιο περιβάλλον τους, οι παραδόσεις και ο πιο αργός ρυθμός ζωής φαίνεται να συμβάλλουν στη ευτυχία των κατοίκων τους, ενώ η απομόνωση τους προάγει την αίσθηση της αυτάρκειας και της αλληλεξάρτησης, ενισχύοντας την ιδέα ότι η ευτυχία μπορεί να ανθίσει ακόμη και ελλείψει υλικής αφθονίας.

Σκέψεις για το μέλλον
Το κεντρικό συμπέρασμα της έρευνας από την Ισπανία και τον Καναδά, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι ότι η ικανοποίηση από τη ζωή δεν απαιτεί αυξημένα ποσοστά υλικής κατανάλωσης που συνδέονται με το υψηλό χρηματικό εισόδημα. Φαίνεται, πως μόλις ικανοποιηθούν οι βασικές ανάγκες των ανθρώπων, όπως η στέγαση, η τροφή και η ασφάλεια, η χαρά μπορεί να πηγάζει από τους ανθρώπους και τα μέρη γύρω μας.

Τα χρήματα λοιπόν δεν φέρνουν όντως την ευτυχία για κάποιους ανθρώπους και κοινότητες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι νομιμοποιούνται πολιτικές κυβερνήσεων που οδηγούν τον λαό τους στην εξαθλίωση, προάγουν την ανεργία και “καλλιεργούν” τον εγγενή καπιταλισμό. Η έρευνα αυτή άλλωστε, δεν αποτελεί συγχωροχάρτι εκείνων που στερούν την έννοια της αξιοπρεπούς ζωής από τους ανθρώπους, αλλά μια υπενθύμιση του τι πραγματικά μπορεί να κάνει ευτυχισμένους εμάς που ζούμε στις δυτικές κοινωνίες – αφού πρώτα όμως έχουμε εξασφαλίσει με σιγουριά και ηρεμία τις βασικές μας ανάγκες, χωρίς να αγχωνόμαστε κάθε τέλος του μήνα πώς θα αποπληρώσουμε τις υποχρεώσεις μας και το σούπερ μαρκετ.